Шуко вий куатше шотышто германийын моло кушкаш тӱҥалеш
1870 ийыште франций германийлан сарым сеҥен кертын, пеш кӱчык.
Шучко сар нунын деч промышленность да пеҥгыде лиеш. Тӱҥ германийыште улмыж годым тудо союзник-влак Австро-Венгрийыште. Россий, австро-венгрий тергымаш Балканы верч кучедалынам ӱмбалне, курыкмарий кундем, кок кучен чекыште верланен. 1907 франций, великобританий лӱдыкшӧ ваштареш кучедалше да пашам ыштыше-влак коклаште россий, германий эрвелныже пуа, уш семын палыме тройственный (ыҥ-влак 'кас'). Тургыжлане, германий лӱдыкшӧ лийын кертеш мо шке мландым, Мер икымше тӱнямбал сарыште россий лияш пӱрымашем манын, тудын пашашкыже шӱшкылтыныт изи калыкын т ¢ выраже вес калыкышкат чек деч чареныт. Францийын да великобританийын союзышто шым у ийым российыште вашмут ыштыме тройственный сар деч ончыч, тушко пурен, италий, Германий, империй ден Австро-Венгрийыште. Икымше тӱнямбал сар тӱҥалме годым, армийын командующийже генерал шӱшкылташ руш пруссия самсонов александр кокымшо, эрвел кундем Германий, тудо пурен кечывалвел-касвел чек. Тудын цельже шогат гын, российыште генерал вашлийыч манмылан провинцийын рӱдолаже ренненкампф пауль кокла, вес генерал семын лишемеш да йӱдвел-эрвел гыч. Армий жапыште тудо руш лийын гынат тӱняште эн кугу, уремлан пуэныт да германий пура кӱртньӧ корным нелемдаш. Нунын ваш прогресс ыштен кертме деч ончыч, кокымшо армийыште салтак немыч поктен. 10 000 150 000 россий салтак гыч куржмекыже гына лийыныт, нунын кокла гыч шукыштым казнитленыт лийын гынат, шотышто кучаш гынат. Самсонов генерал лийын сеҥалтна да рӱза, шкенжым шке пытара. Сар ик ийыште, Россий, куатле армийын боеприпасым шке ок сите, кок миллион гыч 6 йомдарышым. Белоруссий, Литва да Курляндия налаш лиеш. Март деке 1918 ийыште петроград немыч войска наступатлымышт годым, Германий, лев троцкийым брестысе мир в.
и. ленин кидшым пыштен армий лидер-влакым кушташ Договорышто ончыктымо, Польшышто сдаватлалташ йӧратымаш молан российыште, Украиныште, Кавказыште, Финляндий прибалтийский да почеламутчо.
